Συμβαίνει να είμαι ένας από αυτούς, στους οποίους οι νέοι που επιθυμούν να γίνουν καλλιτέχνες, εμπιστεύονται την αγωνία τους  για δημιουργία.

Τι κάνει ένας καλλιτέχνης - δάσκαλος, μπροστά σε αυτή τη συγκινητική κατάθεση;

Πώς να μιλήσει χωρίς να ασκήσει εξουσία; Πώς να συμβάλει στο να κερδηθεί χρόνος; Πως να βοηθήσει στην κατανόηση του χώρου της τέχνης;

Φροντίδα πρώτη η διαμόρφωση της εικαστικής σκέψης. Πιστεύω ότι οι  Σχολές τέχνης δεν χορηγούν πιστοποιητικά που να βεβαιώνουν την κατοχή

μιας τεχνικής, αλλά ωθούν σε μια πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία, αυτήν της συγκρότησης της  εικαστικής σκέψης. Οι σχολές τέχνης δεν παράγουν καλλιτέχνες. Παράγουν φιλότεχνους, εραστές των τεχνών, οι οποίοι θα συμβάλουν στην άνοδο του επιπέδου του τόπου, από όποια θέση  βρεθούν αργότερα, μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Ο φοιτητής ή ο απόφοιτος μιας καλλιτεχνικής σχολής υπογράφει τη δική του συνθήκη και ρισκάρει τη δική του επένδυση εάν αποφασίσει  σοβαρά να γίνει καλλιτέχνης και θα γίνει, αρκεί να παραμείνει φίλος της τέχνης.

Στη συνέχεια, η ενθάρρυνση, για την απόκτηση μιας σχετικής  και όχι μόνο, με το αντικείμενο, παιδείας, διαχωρίζοντας την, σαφώς, από την πληροφορία.

Η καλλιέργεια του σεβασμού  στα προϊόντα του πολιτισμού, οποιασδήποτε εποχής, οποιουδήποτε γεωγραφικού μήκους και πλάτους.

Η συμβολή στη διαμόρφωση ήθους του καλλιτέχνη και η προστασία  από το αίσθημα που αποκαλούμε   αλαζονεία, ή, σε άψογα ελληνικά,  καβάλημα.

Η ανεκτικότητα στη διαφορετική αλήθεια, στην ουσία της τέχνης με άλλα λόγια.

Και, αυτό  είναι όλο; καθαρίσαμε δηλαδή όπως λένε;

Δυστυχώς όχι.

Το παιδί έμαθε να περπατάει, και εμείς το κοιτάζουμε από μακριά;

Και αν σκοντάψει; Θα σκοντάψει. Και αν πονέσει; Μα θα πονέσει.

Πρέπει να ξέρει τι γίνεται εκεί έξω. Εκεί έξω, όλοι προσπαθούν να σώσουν τον κόσμο με το  έργο τους. Πλην όμως, ο κόσμος δε θέλει να σωθεί. Κάπου- κάπου, κάποιος θέλει. Κοιτάζει αυτό που εσύ έφτιαξες,  επενδύοντας τόσο πολύ, κοιτάζει και εσένα. Διάλογος! Συμβαίνει!

Ο νέος καλλιτέχνης, πρέπει να ξέρει τι γίνεται εκεί έξω. Η γνώση είναι δύναμη.

Η απομυθοποίηση του χώρου είναι δύναμη. Ο μύθος, το ανεξήγητο, το μη ειπωμένο, η άλλη διάσταση, η έννοια του μαγικού, η συγκίνηση, είναι καλό να περιοριστούν στη διαδικασία της δημιουργίας του έργου, γιατί, απλά, εκεί ανήκουν.

Από εκεί και ύστερα, το έργο τέχνης ταξιδεύει, μεταφέρεται, και αναζητάει την τύχη του, η οποία εξαρτάται από πολλά. Από την ποιότητα που διαθέτει, από το βαθμό επικοινωνίας που αποκαθιστά με τους άλλους, από τις συγκυρίες (πού θα βρεθεί, ποια στιγμή, ποιοι θα το δουν). Συγκυρίες, μοιραίες, καμιά φορά.

Το «μοιραίο», δηλ. ο αστάθμητος και ανεξέλεγκτος παράγοντας.

Ο νέος καλλιτέχνης, πρέπει να συμφιλιωθεί με το γεγονός της απουσίας αντικειμενικών κριτηρίων.

Η σύμπτωση των διαφορετικών κριτηρίων, που οι άνθρωποι της τέχνης χρησιμοποιούν, ενισχύει αυτή, ή, την άλλη άποψη, ευτυχώς, προσωρινά, όσο κρατάει η  συνεδρία ενός σώματος που θα επιλέξει ή θα βραβεύσει έναν καλλιτέχνη. Την άποψη αυτή, στη  συνέχεια, θα την αμφισβητήσουν, ή θα την επικροτήσουν, οι απέξω. Γιατί πλέον, όλοι πήραν είδηση ότι σκέφτομαι,

σημαίνει αμφισβητώ, ή, το αντίθετο, αν προτιμάτε.

Ο χώρος της τέχνης βρίσκεται διαρκώς υπό κρίση, επίσημα και ανεπίσημα, τυπικά και ουσιαστικά.

Μια μικρή δόση επιφύλαξης για τα βραβεία και τις διακρίσεις, πράγματα πού εύκολα θαμπώνουν τα νεανικά μάτια, δεν θα έκανε κακό. 

Ο χρόνος παραφυλάει, όπως ακριβώς και για τις βασίλισσες της ομορφιάς.

Ο νέος καλλιτέχνης, πρέπει να αντισταθεί στα πολλά δεύτερα προϊόντα που κυκλοφορούν. Μεγάλα, φανταχτερά, γυαλιστερά, προκλητικά δωρεάν και στα οποία, εγώ τουλάχιστον, δεν τσιμπάω. (Δεν αναφέρομαι βέβαια στα έργα που πραγματεύονται σοβαρά το καθόλα νόμιμο  θέμα της πρόκλησης).

Οι Γάλλοι λένε, art contemporain δηλ., σύγχρονη τέχνη.

Λένε επίσης, art content pour rien;  δηλ. τέχνη ικανοποιημένη με το τίποτα, ή, επί το ελληνικότερον, ότι θυμάται χαίρεται.

Ο νέος καλλιτέχνης πρέπει να διαφυλάττει την αξιοπρέπεια του, σεβόμενος την αξιοπρέπεια του άλλου, επιδιώκοντας το τέλειο ως προς την κατασκευή του έργου, χαρίζοντας καλά έργα, όταν χαρίζει, και πουλώντας τα αξιοπρεπώς, όταν τα πουλάει. Και βέβαια, οφείλει να συμβάλει στην διατήρηση ενός επιπέδου στον τρόπο επικοινωνίας με τους άλλους. Ο άλλος, ο γκαλερίστας, ο συλλέκτης, ο κριτικός, δεν είναι αντίπαλοί μας.

Ο νέος καλλιτέχνης, πρέπει να αποδεχθεί την παραφροσύνη του χώρου, το αστάθμητο, το απρόσμενο, να αποδεχθεί τους κανόνες του παιχνιδιού, διαφορετικά, ας μην παίξει,  διότι, η πικρία, μέγας εχθρός του καλλιτέχνη, θα οξειδώσει  τα υλικά που χρησιμοποιεί.

Η τέχνη είναι δραστηριότητα παρηγορητική γιατί βοηθάει στην επικοινωνία των ανθρώπων και διώχνει, για όσο κρατάει η διαδικασία παραγωγής ενός έργου, ή, η  επικοινωνία μέσα από αυτό, τη μοναξιά. Αυτή την  επικοινωνία, και μαζί με αυτή, το αίσθημα της απόλυτης ελευθερίας, που ένας καλλιτέχνης απολαμβάνει, δημιουργώντας από το τίποτε και με κανόνες που ο ίδιος έχει θέσει, κανένας δεν μπορεί να του τα στερήσει.

Και οι διαδρομές, που οδηγούν στη χώρα της συγκίνησης και του μαγικού μέσα από τα χωρίς βυθό χρωματικά πεδία του Rothko  το γαλακτώδες πρωινό φως του  Μοrandi την εγκαίνια χειρονομία στον τρυφερό κορμό του δέντρου του Penone είναι διαδρομές δικές του γιατί τις κέρδισε αφιερώνοντας χρόνο και αγάπη στη τέχνη.

Αυτά και άλλα, προσπαθώ  να πω στους μαθητές μου, για να κατανοήσουν το χώρο και να κινηθούν μέσα σε αυτόν, χωρίς πάθος, χωρίς στοίχειωμα.

Γιατί, δεν ξέρω συνταγές επιτυχίας.

Δεν ξέρω από μάγια και γητέματα, που ελκύουν τους χορηγούς, τους κριτικούς, τους υπευθύνους των αιθουσών τέχνης, τους συλλέκτες, τον τύπο.

Σε τελική ανάλυση, εμείς οι καλλιτέχνες είμαστε εδώ και δεν έχουμε πιει το αόρατο νερό. Όποιος θέλει, μπορεί να μας δει.

Τέτα Μακρή

Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης  

5 Νοεμβρίου 2005