<< | <  |  >

Μια νύχτα, είδα στον ύπνο μου τον Ζέμπαλντ.                                                                    

«Με ξέχασες», μου είπε, «για τον Βάλζερ».

Ήταν αλήθεια. Τον τελευταίο καιρό, με απασχολούσε πολύ ο Βάλζερ, η παράξενη προσωπικότητά του, η απελπισμένη του προσπάθεια απόσυρσης από τον κόσμο,

η ευφυής παράνοια των αφορισμών του. Η αγαπημένη του φράση «είναι τόσο όμορφα παράμερα» μ'αγκαλιάζει προστατευτικά, καθώς την τύπωσα σ'ένα μπλουζάκι, με γραμματοσειρά Verdana, σε χρώμαγκρι και χάρισα παρόμοιες σε φίλους που δικαιούνται μια θέση στην ιδιωτική λέσχη «Παράμερα».

Το απόγευμα της ίδιας μέρας, η Λουκρητία, που το παράθυρό της βλέπει το εργαστήριό μου, ήρθε να μου επιστρέψει ένα βιβλίο το οποίο ήταν δικό μου όπως δήλωσε με απόλυτη βεβαιότητα.

Συμβαίνει καμιά φορά να μη θυμάμαι τον συγγραφέα ή το περιεχόμενο ενός βιβλίου, πάντα όμως θυμάμαι το εξώφυλλο κάθε βιβλίου που κράτησα στα χέρια μου πριν το αποκτήσω, προσπαθώντας να μαντέψω τι να λένε οι σελίδες του γι’ αυτά που απελπίζουν τους ανθρώπους.

Δόκτωρ Πασαβέντο του Ενρίκε Βίλα Μάτας. Το έβλεπα για πρώτη φορά.

Στο εξώφυλλο, η φωτογραφία του συγγραφέα Μπωβ με την κόρη του Νόρα μού μοιάζει οικεία. Το γελαστό βλέμμα, σκιασμένο από το γείσο της ρεπούμπλικας, θυμίζει τον πατέρα μου και το στόμα έχει κάτι από τη μάνα μου. Τελικά το κράτησα, δεχόμενη ότι η δική της μνήμη είναι καλύτερη από τη δική μου. Όμως δεν είναι.

Το ίδιο βράδυ, άρχισα την ανάγνωση.

Αναζήτηση συμπτώσεων ή κατασκευή τους; Μία εκ νέου επινόηση, σίγουρα.

Στη σελίδα 10 εμφανίζεται ο Βάλζερ, ναι, ο Βάλζερ, ίνδαλμα του ήρωα, συγγραφέα και γιατρού, Πασαβέντο, που και ο ίδιος κάνει ό,τι μπορεί για να ξεχαστεί, να αγγίξει το απόλυτο τίποτα, ενώ ο γραφικός του χαρακτήρας γίνεται όλο και πιο μικροσκοπικός όπως ακριβώς έκανε και ο Βάλζερ στα 526 μικρογράμματά του.

Παλιότερα, σημείωνα σ' ένα τετράδιο αυτά που με άφηναν άφωνη καθώς κυλούσε η ζωή μου. Δεν σημειώνω πλέον. Ούτε καν με μολύβι –τόσο κοντά στην εξαφάνιση το γκρίζο του χρώμα.

Ο Δρ Πασαβέντο πηγαίνει στην Ελβετία, στην ψυχιατρική κλινική όπου ο Βάλζερ πέρασε τα τελευταία 23 χρόνια της ζωής του.

Εγώ πήγα στη Βόρεια Ιταλία, στο ξενοδοχείο Λιμόνε της λίμνης Γκάρντα, όπου ο Ζέμπαλντ, ναι, ο Ζέμπαλντ, ο οποίος εμφανίζεται κι αυτός στη σελίδα 33, έχασε το διαβατήριό του και δήλωσε άλλο όνομα στον επόμενο σταθμό του ταξιδιού του.

Ήθελε να είναι κάποιος άλλος, όμως όχι για πάντα. Εξάλλου, ανησυχούσε τόσο πολύ ο αγαπημένος μου Ζέμπαλντ για την απουσία μνήμης, τη λήθη που τα σκεπάζει όλα σαν το χιόνι.

Ο Βάλζερ, αυτός, προσπάθησε να βουτήξει στη λήθη για πάντα. Καλλιέργησε την τέχνη της απόσυρσης, στον αντίποδα του εγχειριδίου επιτυχίας που διαβάζεται αγωνιωδώς στην εποχή μας.

Δεν το κατάφερε, παρά μόνο όσο βρισκόταν στη ζωή. Τον ανέσυραν από το βυθό, ο Μούζιλ, ο Κάφκα, ο Τσβάιχ, ο Ζέμπαλντ, ο Μπένγιαμιν, ο Έσσε, ο Ενρίκε Βίλα Μάτας και ο δρ Πασαβέντο του. Στο παιχνίδι της αντιστροφής εναλλάσσονται η λήθη με την ανάσυρση και η απόσυρση με την τιμητική αναφορά.

Συνεχίζω την ανάγνωση. Οι παράξενες συμπτώσεις τής Rue Vaneau, στο 14ο διαμέρισμα του Παρισιού, όπου έμεινε ένα διάστημα η οικογένεια Καρλ Μαρξ, ο Αντρέ Ζιντ και ο Σαιντ-Εξυπερύ και όπου πίσω από τα  υποφωτισμένα παράθυρα του μυστηριώδους σπιτιού που μοιάζει ακατοίκητο εμφανίζονται, το σούρουπο, τρεις ακίνητες σιλουέτες, μου υποβάλλει μια ιδέα:

Να τοποθετήσω στο περβάζι του παραθύρου του εργαστηρίου μου μια φωτογραφία μου, σε φυσικό μέγεθος, να παρατηρεί το δρόμο και τους περαστικούς που πλησιάζουν το σπίτι, πριν χαθούν κάτω από την προεξοχή του γωνιακού δωματίου.

Δεκαετίες πριν, ο Αλέξανδρος, στα τέσσερά του χρόνια, με ρώτησε όλος αγωνία:

«Αν ένας άγνωστος σε αγαπήσει, θα τον αγαπήσεις κι εσύ και θα φύγεις μαζί του;»

Αν ένας άγνωστος προσέξει την ακίνητη φιγούρα στο παράθυρο, δεν θα το μάθω ποτέ. Αν όμως ένας φίλος, ή γνωστός, ξαφνιαστεί που δεν του ανταπέδωσα το χαιρετισμό, θα σημειώσω με μολύβι την ημέρα και την ώρα στην πίσω όψη της φωτογραφίας.

Είμαι σχεδόν βέβαιη ότι η επιφάνεια θα μείνει λευκή, σαν το μουσαμά στο καινούργιο τελάρο, εκπέμποντας το φόβο του κενού και την ταραχή τού –ακόμη– αδημιούργητου.

Συνεχίζοντας την ανάγνωση, στη σελίδα 177, συναντώ μια φράση του Βάλζερ:

«Η ησυχία των δρόμων έχει κάτι ευχάριστο και μυστηριώδες. Δεν υπάρχει λόγος να αναζητάμε άλλες περιπέτειες».

Στο γωνιακό δωμάτιο του σπιτιού, τον τελευταίο καιρό, η εσωτερική μου περιπέτεια λέγεται Βάλζεμπαλντ.

 

Τέτα Μακρή

Δεκέμβριος 2013